به گزارش سرویس معماری آفام نیوز، تاج‌محل از پرآوازه ترین بناهای جهان و آرامگاه زیبا و باشکوهی است که در نزدیکی شهر آگره هند واقع شده‌است و یکی از عجایب هفتگانه جدید دنیا به‌شمار می‌رود. تاج محل بنایی با شکوه و سمبل عشقی ابدی است که در حدود سه قرن و نیم از عمر آن می گذرد این بنا به دستور شاه جهان پنجمین پادشاه گورکانی مغولی هند در اثر در گذشت همسر محبوب خود ارجمند بانو بیگم مشهور به ممتاز محل (دختر یکی از اشراف زادگان ایرانی به نام عبدالحسین آصف خان) ساخته شد. این آرامگاه با شکوه در نزدیکی شهر آگرا در ایالت اوتار پرادش در ۲۰۰ کیلومتری جنوب دهلی نو پایتخت هند واقع شده است . امپراتور داغدیده پس از مرگ همسر خود برای ساختن این بنا به عنوان یادبودی از جایگاهی را در کنار «رود یمونا جمنا» برگزید و دو هزار طراح ، معمار و استاد کار را از هند ، ایران و آسیای مرکزی گرد آورد. تاج‌محل آرامگاهی با ۵۸ متر بلندی، ۵۶ متر پهنا بر روی یک تخته عظیم ۱۰۰ متر × ۱۰۰ متر مرمرین ساخته شده‌است. این ساختمان بر پایه مخلوطی از معماری ایرانی، هندی و اسلامی بنا شده جملگی سنت های معماری آسیا ی مرکزی ، ایران و هند به طور هماهنگ و موزون تلفیق یافته است و بیشترین تاکید بر تناسب هندسی عمارت شده است با این حال به نظر گیوین هامبلی، نویسنده کتاب «شهرهای هندوستان گورکانی»، می‌نویسد که ریشه‌های ایرانی تاج محل، نخستین و پایدارترین برداشتی خواهد بود که یک دانش‌پژوه رشته معماری اسلامی با دیدن این بنای یادبود حاصل میکند. تاج محل یک نمونه از معماری صفوی است و در واقع، نمایانگر حد اعلای نبوغ ایرانی در هنر معماری در خاک هند است. هامبلی با استناد به سخنان هرمان گوتز، کارشناس تاریخ هنر، می‌افزاید: «تاج محل از بهترین نمونه‌های معماری است که با ذوق و سلیقه صفوی انجام شده‌است… در تاج محل موارد معدود انحراف از ارتدکسی هنری صفوی را میتوان مشاهده کرد که شامل» چتری‌های راجپوتِ «پیرامون گنبد و تفاوت‌هایی در تناسب میان گنبد و پایه آن میشود. گلدسته‌ها هم که احتمالاً با الهام از آرامگاه» محمود خلجی «در» ماندو «ساخته شده‌اند، اندکی متفاوت‌اند. از غرایب روزگار است که که یکی از» عجایب جهان «که کمترین ارتباط را با هنر گورکانی (مغولی) دارد، به نمونه کلاسیک و نماد تمدن گورکانی تبدیل شده‌است.»این بنای بزرگ، در یک باغ پهناور ۱۸ هکتاری قرار دارد، که در مرکز این باغ یک نهر آب طولانی وجود دارد که به شیوه باغ‌های ایرانی ساخته شده‌است.
در این مجموعه حرکت مشخصی از دنیوی ترین نماد(بازار) آغاز میشود و به اخروی ترین نماد مجموعه (مزار) منتهی میشود. در این میان میدان جلوخان به عنوان فضایی رابط و برزخ گونه بازار و مزار است. حضور مزار در باغ را میتوان استعاره ای از حضور انسان در بهشت قلمداد کرد. توجه به اصول تقارن ، مرکزیت و ریتم از دیگر ویژگی های این مجموعه است که آن را این چنین ارزشمند ساخته است. ساختمان مزار با طرح هشت بهشت طراحی و ساخته شده است . هشت بهشت نام نوعی طرح معماری است که بر اساس آن در وسط نقشه ی بنا یک فضای مرکزی غالیا گنبدی شکل وجود دارد که از مرکز آن چهار محور تقارن عبور میکند. در دو طرف شرقی و غربی عمارت مزار دو ساختمان مانند هم به صورت متقارن ساخته شده است بنایی که در سمت غرب عمارت قرار گرفته مسجدی است که از سه گنبدخانه و سه ایوان ترکیب شده است. و در سمت شرق بنایی مشابه مسجد ساخته شده است مهمانخانه ای است در خصوصیات کالبدی شکل مسجد به جر آنکه محراب ندارد. وجود چهار منار در چهار گوشه صفحه ی عمارت را باید به معماری گورکانی نسبت داد که در دوره ی تیموری رایج بوده است. وجود چهار منار در گوشه های صفحه در نظر معماری موجب شکل گیری فضایی بصری – روانی میشود اهمیت ویژه ی عمارت مزار را بیان میدارد.
از ویژگی خاص دیگر این بنا این است که در ساعات مختلف روز رنگ های متفاوتی به خود میگیرد به طوریکه در هنگام صبح به رنگ صورتی ، در عصر به رنگ سفید شیری و در شب وقتی نور ماه روی آن می افتد به رنگ طلایی میشود. استفاده از چنین ایده ای در این بنا میتواند نشاندهنده ی ذات تغییر پذیر انسان باشد. در دو طرف بنای اصلی دو بنای کوچکتر و قرینه به‌چشم می‌خورد که در سمت غرب یک مسجد سه‌گنبدی وجود دارد که از ماسه‌سنگ (قهوه‌ای مایل به قرمز) ساخته شده و در شرق بنایی است که زمانی به مثابه مهمان‌سرا به کار می‌رفته است.
بنا به یک دستنویس بازمانده از سده ۱۷ میلادی، سرمعمار تاج محل و لال قلعه یا قلعه سرخ احمد لاهوری و برادرش استاد حمید لاهوری سر معماران سازنده ی تاج محل بوده اند که در برخی متون نیز از عیسی خان شیرازی و امانت خان شیرازی طغرانویس که هر دو ایرانی بوده اند نام برده شده است. علاوه بر این، در برخی از متون از شخصی به نام استاد عیسی نام برده شده که بعضی او را اهل شیراز و عده‌ای وی را به دلیل لقبش که افندی بوده اهل استانبول دانسته‌اند. برخی از پژوهشگران نیز به یک نسخه خطی اشاره کرده‌اند که در آن به «استاد عیسی شیرازی نقشه نویس» و «امانت خان شیرازی طغرانویس» اشاره شده‌است. جدای افراد نامبرده از فردی به نام جرونیمو ورونئو اهل ونیز هم نامبرده شده‌است. عبدالحق شیرازی که سال ۱۶۰۹ از شیراز به هند مهاجرت کرد و به خاطر استعداد فوق‌العاده‌اش در هنر خوش نویسی از سوی شاه جهان به «امانت خان» ملقب شد. به احتمال قریب به یقین، تمام خطاطی‌های روی در و دیوارهای تاج محل به امانت خان واگذار شده بود، چون تنها نام اوست که به شکل «امانت خان الشیرازی» زیر یکی از خطاطی‌ها در ایوان جنوبی تاج محل حک شده‌است. امضای او حاکی از مقام بلند امانت خان در دربار گورکانیان نیز هست. در بنای تاج محل آنچه کاملاً مسلم است این است که خط ثلث کتیبه های تاج محل که به رنگ مشکی بر زمینه مرمر سفید نشسته اثر امانت خان شیرازی است.
ساخت و ساز مقبره اساسا در ۱۶۴۳ تکمیل شده بود اما کار بر روی دیگر مراحل پروژه برای ۱۰ سال دیگر ادامه پیدا کرد و شاه‌جهان قصد داشت برای خود نیز آرامگاهی در کران دیگر «رود جمنا» و برابر آن بسازد و این دو بنا را با پلی به یکدیگر متصل سازد به‌نشانه آنکه پیوند او و همسرش از جریان زمان هم درمی‌گذرد. قرار بود که بر خلاف نمای تاج محل که از مرمر سفید است، آرامگاه شاه از مرمر سیاه باشد. اما سرنوشت بر این شد که آرامگاه دوم هرگز برپا نشود و شاه در کنار همسرش آرام گیرد. تاج محل از سال ۱۹۸۳ جزو میراث جهانی یونسکو درآمده و در نظر سنجی بزرگ جهانی در سال ۲۰۰۷ میلادی که در ۸ ژوئیه همان سال نتیجه آن اعلام گردید این بنا در شمار یکی از عجایب هفتگانه جهان در دوران حاضر شناخته شد.
کد خبر: ۹۶۰۸۲۱۱۰۰۴۴
